رنگ کردن پارچه | و تاریخچه رنگرزی در ایران و جهان

نحوه رنگ کردن پارچه

رنگرزی چیست و کدام کالاهای نساجی قابل رنگپذیری هستند؟

رنگرزی و چاپ دو روشی هستند که در رنگ کردن پارچه ها به کار گرفته می شود

نحوه رنگ کردن پارچه (پوشاک) ، الیاف ، نخ به وسیله رزگرزی انجام می شود .

رنگرزی نیز به روش های سنتی انجام می شود که با آمدن روش های نوین این فرایند نیز در حال فراموشی است.

در رنگرزی نیز چهار مواد اصلی نقش رنگرزی را ایفا می کنند که عبارتند از :

رنگ ، وسیله ها و ابزار ، مواد شیمیایی کمکی و ماشین یا روش های سنتی.

 

پیشینه رنگرزی در سراسر کره خاکی

بیش از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در چین، رنگرزی انجام می‌شده است،

قدیمی‌ترین اسناد از مذهب هندو که در رابطه با رنگرزی ‌است

متعلق به ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد است. در آن زمان رنگرزها

کالای ابریشمیو پارچه ‌های طلایی زربافت خود را به رنگ‌های گوناگون

رنگرزی می‌کردند. از این اسناد تاریخی می‌توان نتیجه گرفت که رنگرزی

در آن هنگام یک کار معمول و متداول بوده‌است. عقیده بر این است که این پیشه و صنعت از ایران به مصر منتقل شده‌است.

بیشتر بخوانید:

1. رنگ های پاییزی و شناخت انواع آن ها

2. شناخت ترکیب انواع رنگ ها

3. راهنمای خرید مانتو متناسب با قد ، اندام ، سن و رنگ پوست

پیشینه رنگرزی در ایران پهناور

شواهد و اسنادی وجود دارد که نشان می دهد رنگرزی در ایران به 400

سال قبل از میلاد بر می گردد و نخستین قالی ارغوانی رنگ که بروی قبر

کوروش دیده شده است جزء نخستین آثار ثبت شده قالی ایران می باشد.

رنگ‌های فرش با استفاده ازگیاهان و به کمک مهارت استادکاران رنگرز به

حد و دامنه‌ای رسید که به تدریج دیگر هنرها و صنایع دستی را در سایه قرار داد.

روناس، نیل، اسپرک، پوست گردو، پوست انار و زعفران و سایر رنگ‌های

گیاهی که از صدها سال پیش بشر شناخته بود به دست هنرمندان رنگرز

ایرانی جلوه‌ای یافت که در هیچ کجای دیگر از جهان تقلید شدنی نبود.

دوران صفویه اوج ترقی صنایع رنگرزی و قالی بافی‌است.

 

ابزار و مواد مورد نیاز در رنگرزی سنتی

ظرف (پاتیل) یا حمامی که عملیات رنگرزی و دندانه کردن

در آن صورت می‌گیرد و باید از جنس ضد زنگ و مقاوم در

برابر حرارت باشد. معمولاً از ظروف استیل یا مسی استفاده می‌شود.

-ترازو برای توزین

-دماسنج برای اندازه‌گیری دمای حمام رنگرزی

-همزن که معمولاً از جنس چوب است و برای هم زدن الیاف

در حمام رنگرزی به کار می‌رود.

-ظروف شیشه‌ای مدرج مانند بشر، ارلن، لوله‌های آزمایشگاهی

و… برای اندازه‌گیری و برداشتن اسیدها و قلیاها و…

-نمک‌های فلزی چون زاج سفید، زاج سبز، زاج سیاه،

دی کرومات سدیم، کلرید قلع و…

-مواد قلیایی مانند سود و آمونیاک و…

اسیدها مانند اسید تارتاریک، اسید لاکتیک، اسید اگزالیک،

اسید استیک، اسید سیتریک و همچنین ممکن است از اسیدهای

معدنی مانند اسید سولفوریک و اسید کلریدریک نیز استفاده شود.

در گذشته به جای اسید لاکتیک از دوغا استفاده می‌شد.

آب که به دلیل استفاده مداوم در رنگرزی، باید از شرایط و خواص لازم برخوردار باشد.

کارگاه رنگرزی و رنگ کردن پارچه به روش سنتی

کارگاه‌های رنگرزی سنتی اشکال متفاوتی دارند و معمولاً یک

ردیف پاتیل (خم رنگرزی) در دیوار کارگاه تعبیه‌شده که بسته به

نوع رنگ کاربردی، پاتیل‌ها از چدن یا مس ساخته شده و زیر هر

کدام اجاقی قرار می‌دهند. ابتدا با فروبردن الیاف در محلول قلیاب و

آب گرم چربی طبیعی الیاف پشمی را می‌گیرند که به آن قلیاب

کردن می‌گویند. کلاف‌های پشم قلیاب شده را به خمرهٔ رنگ برده و

آن را می‌جوشانند و بسته به تیرگی و روشنی رنگ مدت زمان

جوشاندن را تنظیم می‌کنند. در تمام مدت الیاف را با چوب، زیر آب می‌گردانند.

میلهٔ چوبی محکمی درون دیوار بالای خمره‌ها قرار دارد که کلاف‌ها

را روی این میله آویزان می‌کنند تا آب آن بچکد و الیاف هوا بخورد،

از آنجا کلاف‌ها را به حیاط می‌برند و روی تیرهای ضخیم آویزان

می‌کنند تا خشک شود.

مواد رنگزای طبیعی در رنگ کردن پارچه

رنگ‌های طبیعی به دو دسته تقسیم شده‌اند: دستهٔ اول

دسته‌ای که بدون وجود دندانه اساساً جذب پشم نشده یا مقدار

جذب آن‌ها بسیار ناچیز می‌باشد؛ و دسته دوم آن‌هایی هستند که

رنگ جذب الیاف می‌گردد اما ثبات آن بسیار کم می‌باشد.

دسته‌ای از گیاهان دارای رنگینه‌هایی با ثبات عالی و متوسط

هستند و در رنگرزی سنتی نقش مؤثری دارند.

روناس، اسپرک، نیل، گل بابونه، برگ انگور عسگری، چغندر،

پوست پیاز، برگ درخت توت، وسمه، گل رنگ، گل جعفری،

برگ انجیر، پوست انار، بلوط، پوست گردو، هلیله، سماق،

زعفران، جا شیر و غیره از گیاهانی هستند که در ایران یافت

شده و از مواد رنگزای آن‌ها در رنگرزی استفاده می‌شده‌است.

نحوه رنگ کردن مانتو اداری 

در رنگ کردن پترچه های مانتو اداری تماما اتو مات می باشد و در کارخانه ها انجام می شود.

در بعضی از مواقع پیش می اید که برای طرح های خاص به روش سنتی روی می اوریم. مثلا برای زدن لوگو یا طرح های سنتی از این روش استفاده میکنیم